Diktatör devrildi, ama ordu yine iktidarda
Sudan’da kitleler 4 aydan fazla bir süre boyunca tüm ülkede seferberliklerini sürdürerek, yüzlerce insanın ölümüyle büyük bir bedel ödeyerek diktatör Ömer el Beşir’i devirmeyi başardı. O, 11 Nisan Perşembe günü ordu yöneticileri tarafından görevden alınıp tutuklandı. Ama kitleler bununla yetinmedi ve yine seferberliklerini sürdürerek askerlerin oyunlarını başarılı bir şekilde bozdular. Çünkü askerler onlara sadece bir değişiklik görüntüsü sundular.
Kitleler harekete geçti
İsyan 19 Aralık’ta ekmek fiyatlarının üç katına çıkarılmasıyla başladı. Ülkede gerçek enflasyon yüzde 120’lere tırmandı, kasalarda yeterli para kalmadığı için emekçiler ücretlerinin tümünü alamadı ve dükkânlarda neredeyse ürün kalmadı. İşte bu ortamdaki ekmek zammı bardağı taşıran damla oldu. Bu ayaklanma hareketine karşı hemen şiddetli baskılar başladı. Ama ani gelişmeler diktatör Ömer el Beşir’in gitmesine odaklandı. El Beşir 1989’da yapılan bir darbe sonucu, Müslüman Kardeşlerin de desteğiyle iktidara gelmiş, o tarihten beri iktidardaydı.
19 Aralık’ta başlayan isyan olağanüstü hal ilan edilmesine, katliamlara, yüzlerce eylemcinin cezaevine atılmalarına rağmen devam etti ve Hartum, Omdurman, Port-Said gibi büyük kentlerle sınırlı kalmadı, 41 milyonluk ülkenin en ücra köşelerine bile yayıldı. Bu isyanın ne kadar köklü olduğunu, İslam yasalarının uygulandığı bu ülkede kadınların da kitlesel olarak eylemlere katılması açıkça gösteriyor
İsyan, Başkent Hartmun’un karşısında, Nil Nehri kıyısındaki bir milyon nüfuslu Omdurman kentindeki bir futbol maçı sonrasında patlak verdi. Çok kısa bir süre içerisinde isyan örgütlenmeye başladı ve isyanın başına Sudan Meslekler Birliği geçti. İsyanın parolalarını belirleyen bu örgüt, semt militanları ile de ilişki halindedir. Aslında bu dernek, 2013 yılında akaryakıt fiyatlarına aniden yapılan yüzde 100’lük zamlardan sonra hayat pahalılığına karşı yapılan isyanın şiddetli bir şekilde bastırılması sonucunda oluşmuştu.
Bu Birlik, hekimlerin, avukatların, gazetecilerin, eczacıların, Hartum Üniversitesi profesörlerinin ve benzeri 8 derneğin bir araya gelmesiyle oluştu. Aslında rejim bu mesleklere, emekçilerden farklı olarak, uzun süre dokunmadı. Ama ekonomik kriz onlara da büyük darbe vurdu. Bu dernekler yıllarca ya gizli bir şekilde ülkede veya açıkça dış ülkelerde varlıklarını sürdürdü ve Aralık 2018’de yeniden ülkede açıkça ortaya çıktı.
Bu Birlik öncülüğünde Sudan’daki tüm siyasi partiler (ki bunlara Sudan Komünist Partisi’nden tutun da Umma isimli İslamcı partiye, hatta bazı farklı bölgelerde merkezi devlete karşı gerilla savaşı verenlere kadar pek çok grup da dahildir) Ocak 2019’da “Özgürlük ve Değişim” bildirgesini oluşturdu. Bu bildirge Ömer el Beşir’in gönderilmesi talebini, “diktatörlüğe son verilip, halkın kendi temsilcilerini seçebileceği demokratik bir rejime geçişi” içeriyor.
Genelkurmay el Beşir’i azletti
6 Nisan Cumartesiden itibaren isyan yeni bir aşama kaydetti, binlerce kişi Hartum’daki Ordu Genelkurmay binasının etrafında toplandı. İktidarın orduya bu yürüyüşü dağıtma emri vermesine rağmen, ordu emre uymadı ve onu takip eden günlerde bazı askerler, genç subaylar ve polisler isyancıların saflarına katıldı. Hatta bazı durumlarda, 4 aydan beri rejimin en şiddetli baskılarını uygulayan gizli servisleri oluşturan dehşet verici NISS güçlerine karşı koydular.
İsyan hareketinin önü bir türlü kesilemediğinden, ordunun başındakiler iktidarlarını koruyabilmek için bir saray devrimi yapmaya karar verdi. 11 Nisan günü silahlı güçlerin zırhlı araçları Başkenti abluka altına alıp Genelkurmay Başkanlığı’nın yayınladığı bir duyuru Ömer el Beşir’in görevden alınıp tutuklandığını ve iktidarın artık iki yıl boyunca geçici bir askeri heyetin eline geçtiğini ve bunun da Genelkurmay Başkanı general İbn Auf tarafından yönetileceği duyuruldu. Bu general Darfur bölgesinde yüz binlerce kişinin katledilmesinin en başta gelen sorumlularından birisidir ve ülkede hiçbir değişiklik yapma niyetinde değildir. İbn Aun olağanüstü halin devam edeceğini ve sokağa çıkma yasağının uygulanacağını duyurdu. Üstelik halkın nefret ettiği istihbarat servisinin başkanı Salih Abdullah Goş’u görevinden almayacağını açıkladı.
Bu düzenbazlıkları eylemdeki kitleler yutmadı. 11 Nisan gecesi on binlerce eylemci Hartum’da sokağa çıkma yasağını uymayıp sokaklara döküldüler ve 24 saat içerisinde İbn Aun’un görevden uzaklaştırılmasını ve onun yerine kitlelerin gözünde daha az yıpranmış olan general Fatah el Burham’ın getirilmesini elde ettiler. O ise daha ılımlı bir tavır takınarak son günlerde tutuklanan kişileri hemen serbest bırakacağı ve general Goş’u görevden alıp Sudan Birliği ve siyasi partilerle görüşmeler başlatacağı sözünü verdi. Burham bu örgütlerden, yeni bir hükümet kuracak bir sivil başbakan adayını önermelerini istedi. Ama yine de Askeri Konsey yerinde kalacak, fiili iktidar onun elinde kalmaya devam edecek.
