12 Eylül darbesi yalanları

Hükumet programında demokratik bir anayasa vaat eden Davutoğlu, birkaç gün öncesinde Özal’ın geleneğinin takipçisi olduğunu söylemişti. Özal’ı savunup 12 Eylül darbesini ve onun ürünü olan anayasayı yermek patronların “has” adamı olan Özal’a haksızlıktır!

1970’lerin sonuna doğru ekonomi çıkmaza girmişti. Kâr oranları düşen patronlar, düşük ücret dayatıyor, işçi çıkarma serbestliği istiyordu.

Demirel’in başında olduğu dönemin hükumeti, 24 Ocak Kararları’nı açıkladı. Bu kararların mimarı, eski MESS (metal iş kolundaki patron sendikası) başkanı o dönem DTP (Devlet Planlama Teşkilatı) müsteşarı olan Turgut Özal’dı. Kararların amacı ekonomide istikrarın sağlanması olarak açıklandı.

Ancak 24 Ocak Kararlarının uygulanması; devalüasyona ve faizlerin yükselmesine yol açtı. Üstelik ihracata dönük üretim yapılmasını teşvik etmek için kamu ürünlerinin fiyat artışına yol açtığından, uygulanması tepkilere neden oluyordu. İşçiler, hızla düşen satın alma güçleri nedeniyle daha yüksek ücret artışı istiyor, bunun sonucunda grevler sertleşiyordu.

24 Ocak Kararları, grevleri daha da yaygınlaştırdı. 1980’de, artan grevcilerin yanı sıra hükumetin “grev ertelemesi” nedeniyle 120 bin işçi greve çıkarılmamıştı. 1980 yılı, en çok grevin ertelendiği yıldır.

Patron örgütleri grev hakkının sınırlanmasını istiyor ve ücret artışlarının enflasyonu körüklediğini, ücretlerin düşürülmesi gerektiğini söylüyordu.

Sonunda normal düzen içinde 24 Ocak Karaları’nın uygulanamayacağı netleşince, devreye ordu girdi. Özal, hazırladığı kararları, asker süngüsüyle uygulayacaktı.

12 Eylül darbecilerinin ilk kararlarından biri, siyasi partilerle birlikte, grevdeki işçilerin %87’sinin üyesi olduğu DİSK’in kapatılması oldu. Ücretlere düşük bir zam yapılıp, tüm grevler kaldırıldı. Önceden hazırlanmış listelere göre 5 bin işçi işten çıkarıldıktan sonra, kağıt üstünde işçi çıkarılması yasaklandı.

Daha sonra, sözleşmeler için yetkili işçi, işveren ve hükumet temsilcilerinden oluşan 9 üyeli Yüksek Hakem Kurulu oluşturuldu. İşçileri, Türk-İş temsil ediyordu. Darbeyi alkışlayan Türk-İş Genel Sekreteri Sadık Şide, 12 Eylül hükumetinde Sosyal Güvenlik Bakanı oldu. 400 bin işçi, yedi ay sonra çalışmaya başlayan Yüksek Hakem Kurulu’nun karar almasını aylarca bekleyecek ama bir türlü sıra gelmeyecek, gelenler de hayal kırıklığına uğrayacaktı.

Bu kurul aracılığıyla yapılan en büyük saldırı, ücretin enflasyon karşısında geriletilmesi oldu. Yüksek Hakem Kurulu, hükumetin öngördüğü enflasyona göre zam veriyor ama hükumet, 24 Ocak Kararları uyarınca fiyat denetimi yapmadığı, enflasyonu sözde serbest pazarın gereği ama gerçekte vurgun yapmak için düşürmediği için, öngörülen enflasyon oranına hiç yaklaşılamıyordu. 1980-88 yılları arasında işçilerin satın alma gücü %28, memurların %41.5 oranında düşürüldü.

Öte yandan, kıdem tazminatı ve ikramiyeye sınırlama getirildi, SSK pirimi için işçinin ücretinden yapılan kesinti arttırıldı. Getirilen yeni sendikal düzende, sendikalaşma, sözleşme ve grev hakkında önemli kısıtlamalar yapıldı. Hak grevi, dayanışıma grevi, genel grev, iş yavaşlatma yasaklandı.

1984’te sendikalar yeni yasalar çerçevesinde çalışmaya başladığında, kayıtlı 2.5 milyon işçiden sendikaya üye olanların sayısı 1 milyon 427 bindi. Bu işçilerin 507 bini genişletilmiş olan grev yasağı kapsamındaydı. Gerçekte sendika ve grev hakkından yararlanan işçi sayısı 920 bindi. Bugün işçi sayısı çok daha fazla olmasına rağmen, hala yürürlükte olan bu yasalar sonucunda sendikalı işçi sayısı daha da düştü. Yani darbe ve Özal, amacına ulaştı.

12 Eylül darbesine işçi sınıfının ilk karşı çıkışı 1989 Bahar Eylemleri ile oldu. Bu mücadeleyle, başta kamuda çalışan işçiler olmak üzere, satın alma gücünü biraz olsun yükselttiği gibi yasalarda ve toplumda demokratikleşme yönünde gelişmelere yol açtılar.