5 Nisan 1994 Kararları

1993 yılının ortalarında, cari açığın rekor düzeye çıktığı ve devalüasyon beklentisinin olduğu bir durumda, Boğaziçi Üniversitesi’nde İktisat dalındaki öğretim üyeliğinden Doğru Yol Partisi’nin (DYP) başına adeta transfer Tansu Çiller başkanlığındaki dönemin DYP-SHP hükümeti, kamu faiz oranlarının çok yüksek olduğunu ve kısa sürede faiz oranlarını düşüreceğini açıkladı. Bu amaçla piyasaya para sürüldü, ancak yüksek miktardaki para, dövize hücuma neden oldu ve döviz fiyatları fırladı.

Hükümet dövize olan talebin devletin döviz rezervini satarak düşüreceğini, piyasada dolaşan paranın borsaya yönleneceğini söylüyordu. Oysa o dönem 52 milyon dolar gibi çok sınırlı bir kapasitesi olan borsa piyasada dolaşan spekülatif sermayeyi kendine çekme kapasitesine sahip değildi. Ve büyük bankalar yüksek bir devalüasyon olacağını biliyordu ve buna göre hareket ettiler. Sonuçta piyasaya sürülen döviz, fiyatı düşürmedi aksine arttırdı. Dolar, birkaç ay içinde 8 bin liradan 14 bin liraya, 14 bin liradan 42 bin liraya fırladı, 38 bin lirada dengelendi. Merkez Bankası rezervleri de 7 milyar dolar iken Nisan 1994’te 3 milyar dolara düştü.

5 Nisan 1994’te hükümet dengeleri yeniden kurmak gerekçesiyle bir paket açıkladı. 5 Nisan Kararlarının amaçları, şöyle açıklandı: "Bu programın amacı; enflasyonu hızla düşürmek, Türk Lirasına istikrar sağlamak, ihracat artışını hızlandırmak, ekonomik ve sosyal kalkınmayı sürdürebilir bir temele oturtmaktır."

Dövize olan akını kesmek ve kamu borçlarını ödeyebilmek için piyasadan yüzde 400 faizle borçlanıldı. Faiz oranlarını düşürme çabası, faizde çok daha yüksek artışla sonuçlandı.

Krize neden olan yüksek miktardaki cari açık, 1989 sonunda uluslararası sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi ve hükümetlerin kamu açıklarını ölçüsüz dış borçlanma yoluyla kapatma siyasetleriydi. Ancak hükümetlerin yaptıklarının bedelini işçi ve emekçiler ödedi.

KİT mal ve hizmet fiyatları önemli ölçüde artırıldı; bütçe açıklarının kapatılması amacıyla akaryakıttan yapılan kesinti yüzde 10’dan yüzde 25’e yükseltildi; memur maaş artışı sınırlı tutuldu; kamuda personel alımları donduruldu, boş olanlar da doldurulmadı; özelleştirilecek kurumların işçi tazminatlarını kurumun kendisinin ödemesi karalaştırıldı.

"Tüm toplum kesimlerinden fedakarlık beklemek toplumsal uzlaşmanın gereğidir" sözünü dilinden düşürmeyen hükümet üyelerinin paketinde sosyal güvenlik reformu da vardı. Bütçeden SSK’ya aktarılan para kısılacak, özel sağlık ve özel emeklilik sigortası teşvik edilecek, emeklilik için pirim ödeme gün sayısı kadınlar için 7200, erkekler için 9000’e çıkarılacak, emekli aylığı ödemesi yaş sınırı yükseltilecek, prim ödeme oranları arttırılacak, güncel denge denerek emekli aylıkları düşürülecekti.

Ekonomik krizi durduracağı söylenen paket tam uygulanamadı. Sekiz ay sonra hükümet erken seçime gitmek zorunda kaldı. 24 Aralık 1995’de yapılan genel seçimde Refah Partisi yüzde 21.4 oyla birinci parti oldu. Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan önce ANAP ile koalisyon kurmayı denedi, bu olmayınca, kısa ömürlü bir ANAP-DYP koalisyonu kuruldu. Temmuz 1996’da Refah Partisi-DYP ortaklığı, kısa adıyla Refahyol kuruldu. Refahyol, 17 Haziran 1997’ye kadar 11 ay sürdü, 18 Haziran’da Erbakan istifa etmek zorunda bırakıldı ve koalisyon ortağı olan Çiller de hükümetten düştü.

Bugünden bakıldığında 5 Nisan Kararları’na neden olan ve DYP’nin erime sürecini başlatan krizin "yanlış yönetim" nedeniyle çıktığını söylemek mümkün değildir. Çünkü 5 Nisan Kararlarını oluşturan düzenlemelerin o dönem uygulanamamış olanları bu gün hükümetin gündemindedir. Çiller-Karayalçın hükümeti, kriz ortamında "acı ilac"ın önemli bir kısmını bir seferde yutturdu. Kalanlar ise hala tartışmaya yol açıyor. Bu nedenle dönemin hükümetini burjuvazinin çıkarlarını savunma, programını uygulama açısından başarılı bile saymak mümkündür.