Uruguay : Eski gerilla ve yeni başkan
29 Kasım’da yapılan Uruguay Cumhurbaşkanlığı seçimini, 1960 ve 1970’li yıllarda kent gerilla hareketi Tupamarosların lideri olan Geniş Cephe adayı Jose Mugica kazandı. Ortanın solu diye bilinen Geniş Cephe, yüzde 51 oy aldı. Ulusal Parti olarak bilinen sağın adayı ise yüzde 44’ten biraz fazlasını alabildi.
74 yaşında olan Jose Mugica geçmişte vurulmuş, işkence görmüş ve 14 yıl cezaevinde yatmıştı. Mart’ta başkan koltuğuna oturacak. Mugica 2004’te ortanın solu adayı olarak başkan seçilen Sosyalist Partili Tabare’nin yerine geçecek.
Mugica Latin Amerika kıtasında başkan olan ikinci gerilla lideri olacak. Nikaraguay’da Sandinist eski gerilla lideri Daniel Ortega da başkan koltuğunda.
Tabare’nin uyguladığı ekonomik siyaset bir nevi uzlaşma siyaseti idi. Düşük ücretlere zam yaptı, işsizliği azalttı ve yoksullar için gıda ve sağlık yardımları içeren acil bir program başlattı. Diğer yandan, işverenlerin çok beğendiği maliye bakanı borç ödemeye ağırlık verip dış borcu önemli ölçüde azalttı.
Mugica seçim kampanyası boyunca, hakim sınıfa güvence vermek ve gerilla geçmişini ile açık sözlülüğünü affettirmek için maliye bakanının yanından hiç eksik etmedi. Ayrıca şimdiden, önceki başkanın siyasetini devam edeceğini duyurdu.
Yine de bu iki adam, özellikle de kürtaj olmak üzere bazı konularda farklı görüşteler. Bir hekim olan Tabare, ahlaki nedenler ileri sürerek kürtajın serbest bırakılmasına karşı çıktı. Mugica kürtajın serbest bırakılması için tavır aldı. Bir de eşcinsel haklarını genişletip kendi aralarında evlenebilip evlatlık edinme haklarına sahip olabilmeleri için söz verdi.
Mugica, Uruguay’ın en büyük sorunlarından biri olan, komşusu Arjantin ile Uruguay’ın, bir çokuluslu şirkete Urugay nehri üzerinde, iki ülkeyi de kirletecek olan bir kağıt fabrikasının kurulmasına izin vermesinden kaynaklanan sorunu çözmek zorunda.
Mugica’nın başkan olması, önceki başkanın, Chavez’in Venezüella’sı ile geliştirdiği ilişkilere, özellikle de bu sayede Uruguay’ın Venezüella’ya yaptığı ihracatı beş katına çıkarmasına bir darbe vurmayacak; ne de Uruguay’ın Haiti’deki Birleşmiş Milletler’in askeri gücüne katılmasına son verecek
Eski milletvekili, eski senatör ve eski bakan olan Mugica bu konular dahil birçok konuda eski görüşlerini çoktan terk edip “silah bırakarak” sıradan bir siyasetçi oldu.
Tupamaros
Tuparamos, Ulusal Kurtuluş Hareketi’ne (MLN-T) verilen isimdir. MLN-T 1962 seçimlerinde Komünist ve Sosyalist Parti’nin seçimdeki başarısızlığından sonra (toplam oyları yüzde 6’yı bulmamıştı) gelişti.
1964’de Küba devriminin başarısından ve askeri darbe korkusundan etkilenen farklı çevreler (Sosyalist Parti’nin gençlik kolları, Komünist Parti, maoist ve anarşişt çevreler) silahlı mücadeleye yöneldi. Ancak Tupamaroslar kır gerillası yerine şehir gerillasını benimsediler.
İlk başlarda soygun yapıp silahlandılar ve sonra kamyonlar dolusu yiyeceğe el koyup, yoksul mahallelerde dağıttılar. Böylece çok popüler oldular.
1968’de hükümet ücretleri ve fiyatları dondurup sendika ve öğrenci derneklerine saldırdı. Olağanüstü hal ilan edildi, bir öğrenci öldürüldü. Kitlelerin hoşnutsuzluğu arttı. MLN-T de eylemlerini arttırdı. Hatta 1969’da birkaç saat boyunca 20 bin kişilik bir kenti işgal etti.
Ancak 1969’dan sonra artan baskılar sonucu yöneticilerinin çoğunluğu tutuklandı.
1973’te durumun sakinleşmesine rağmen ordu darbe yaptı ve büyük baskı uyguladı. Militanlar katledildi ve MLN-T yöneticilerinin çoğu büyük işkencelerden geçti.
Askeri diktatörlük 1984’e kadar sürdü. Sonuçta askeri diktatörlükten bıkan kitleler tepki gösterip sokağa döküldüler.
1985’te ordu “demokrasiye dönüşü” getirip, ordu mensuplarının işlediği cinayetlere ve Tupamaros üyelerine af getirdi. Cezaevinden çıkan Tupamaroslar Halk Katılımı Hareketi isimli bir parti kurarak sol partilerin oluşturduğu geniş cepheye katıldılar.
1990’da bu cephe, başkent belediyesini ele geçirdi. Ardından Mugika, önce milletvekili ve sora da senatör seçildi. 2005 yılında ise tarım bakanı oldu. LO (04.12.09)
