Maraş merkezli depremin ekonomiye feci etkisi
11 ili kapsayan afet bölgesinde 14 milyona yakın insan yaşıyordu. Bu rakam Türkiye nüfusunun %15.7’ini oluşturuyor. Bu şehirler, birçok yönden Türkiye ekonomisi son derece önemli ve yıkım olumsuz etkileri feci sonuçlara yol açacak.
Depremzede 11 ilin 2022 yılındaki ülkenin toplam 254,2 milyar dolar olan ihracatının yüzde 10,9’unu, yani 27,6 dolarlık kısmını gerçekleştirdi. Bunun en önemli bölümü olan 11,2 milyar dolarını Gaziantep yaptı. Mersin ise 6,2’sini, Hatay 4 milyarını; Adana ise 3,1 milyar dolarını gerçekleştirdi. Ayrıca ihracatın çoğunun yapıldığı İskenderun limanında büyük hasar oluştu ve liman kullanılamaz durumda.
Bölge insanın ödediği çok ağır bedele ek olarak üretim, ihracat, nakliye, insan gücü, lojistik vb birçok açıdan çok feci olumsuz etkileri yaşayacağız. En basit bir örnek; bölgenin ödediği yıllık vergi miktarı olan 176 milyar TL’nin devlet bütçesine gidememesinin yaratacağı açıktır!
Geçen yıl 2 trilyon 802.4 milyar lira olan merkezi yönetim toplam bütçe gelirlerinin 567.7 milyar lirası yani %6.9’u bu on ilden sağlanmıştı. Depremin yıktığı on bir ilde üretimin, ticaretin, ekonomik faaliyetlerin duraksaması, vergilerin ödenememesi, kamu maliyesi açısından önemli bir kayıp demek.
Kredi borcu 785 milyar TL
Afet yıkımları bankacılık sektörünü ve özellikle de bu bankaların müşterileri olan halkı feci bir şekilde etkileyecek.
Banka sektöründe 2022 yılı sonu itibarıyla 7 trilyon 643.4 milyar lira olan toplam kredilerin %10.3 oranındaki 784.9 milyar liralık bölümünü kullanmış durumda. Bu tutar canının derdine düşmüş depremzedelerin kullandığı ticari kredilerin ve tüketici kredilerini kapsıyor.
Hükümet uzun yıllardır kitleleri borçlandırma siyaseti izliyor, borçlanmayı teşvik ediyor. Ekonomik krizle artan geri ödeme sorunu sadece depremzedeleri değil, kredi oranları yükseleceğinden zamanla herkesi etkileyecek.
Bankacılık sektörünün 2022 sonu itibarıyla 160.8 milyar lira olan takipteki kredi alacaklarının %12.3 oranındaki 19.8 milyar liralık bölümü de bu on bir ilden. Üstelik deprem felaketinin etkilerinden dolayı kredi alacaklıları, yani milletin borçları katmerli bir şekilde artacak. Tabi bu oranda bankaların kârı da artacak!
Konutların %39’u yönetmenlik öncesi
Depremin vurduğu illerdeki toplam 3 milyon 840 bin konutun 1 milyon 493 bini deprem yönetmeliğinin henüz uygulamaya girmediği dönemde inşa edilenler oluşuyor. Bunun nedeni ise AKP’nin inşaat sektörünün patronlarını desteklemek için yönetmeliğin bu illerde daha geç uygulanması kararıdır. Erdoğan, şimdi sorumluluğu atmak için binaların eski olduğu yalanını söylüyor.
Bölgede ülke enerjisinin sağlanmasında stratejik öneme sahip, aralarında Atatürk ve Karakaya’nın da bulunduğu 43 önemli baraj ve hidroelektrik santrali (HES) var. Malatya’daki Sultansuyu Barajı, depremden etkilendi ve tedbiren kademeli olarak boşaltılacağı açıklandı.
İşçi sınıfının durumu
Deprem nedeniyle evi yıkılan çok sayıda emekçi bölgeyi terk etmek zorunda kaldı. Kalanların konut ve geçim parası başta olmak üzere devasa sorunları var. İşyerlerinin önemli bir kısmında üretim durmuş halde.
İşçilerin bir kısmı canlarını kaybetti, bir kısmı yaralandı ve geriye kalanların hiçbir iş güvencesi yoktur. İşçi sınıfının, depremden etkilenen tüm işçilerin her türlü ihtiyaçlarının karşılanması için ülke çapında dayanışma göstermesi gerekiyor.
Ayrıca deprem bölgesindeki işçilerin haklarının, işlerinin korunması, patronlar tarafından el konulmasını önlemek gerek. Yoksa hem iktidar hem de muhalefet çevreleri güzel laflarla durumu idare etmeye çalışacak. (02.03.23)
