Mali kriz yayılıyor : ABD devleti büyük bankaların yardımına koşuyor

Emlak spekülasyonu sarsıntıları sonucu yeniden bazı büyük bankalar sarsıldı: Fransa’da Credit Agricole (Ziraat Bankası) idarecileri kasalardaki fonları borsada oynayıp kaybetmekle suçlanıyor. Belçika-Hollanda ortaklığı Fortis Bankası, ABD dev City Group borç verdiği paraları geri alamadığı için zor durumda ve Almanya’daki şubelerini satmak zorunda kaldı. Kriz nedeniyle etkilenen İngiliz Aliance-Licerter Santander denetimi altına geçti.

ABD’de IndyMac iflas bayrağını çekti: Böylece ABD’de üçüncü büyük banka iflası yaşandı. IndyMac, ipotekli kredilere göre daha güvenilir bir sisteme sahip olmasına rağmen, müşterileri iki hafta gibi kısa bir sürede bankadan 1.3 milyar dolar tutarındaki paralarını çekti. Banka bilançosunda kayıpları olduğunu belirtti ve geçtiğimiz yıl başında hisse senetlerinin değeri 45 dolarken Temmuz başında 28 sente düştü. Yani bir buçuk yıl içerisinde 160 katı değer kaybetti!

Depo bankalarından sorumlu FDİC, alıcı bulana kadar IndyMac’ı yönetecek. Bu kurtarma harekatının FDİC’ye yani ABD vergi mükelleflerine 8 milyar dolara mal olacağı, FDİC’nin toplam sermayesinin yüzde 15’ini yuttuğu hatırlanırsa yeni iflasların nasıl bir durum yaratacağını bir düşünün!

ABD maliyesinin yeniden müdahale etmesi IndyMac olayının fazla büyütülmemesi anlamına da gelebilir. Maliye, Stearns Bankasını batmaktan kurtardıktan 4 ay sonra ülkede en önemli emlak kredi garantisiyle ilgilenen Freddie Mac ve Fannie Mac’ı kurtarmak için büyük bir kurtarma operasyonu başlattı. Bu iki banka borsada dokuz ay içerisinde 11 milyar dolar kaybettiklerini kabul ettiler. Hisse senetleri borsasının tek bir seansında değerinin yarısını kaybetti ve bazı uzmanlar iflas edebileceklerinden söz ediyor. Halbuki bu iki banka devi o kadar sağlam görünüyordu ki, böyle bir şey bir kaç ay önce kesinlikle düşünülemezdi.

"Freddie ve Fannie" 1938 ve 1970’te ABD yönetimi tarafından oluşturuldu ve sonra özelleştirildi. Borsada işlem görmelerine rağmen ipotekli kredi veren ticari bankalara mali kaynak sağlamaları nedeniyle federal devletin garantisi altındalar. Bu nedenle devlet onların verdiği emlak kredilerini satın alır ve böylece sermayeleri onlarca yıl bağlanmaz ve faaliyetlerine devam edip, geliştirme olanakları vardır.

Bu iki bankanın garantisi altındaki para miktarı 5 trilyon 200 milyar doları buluyor. Bu miktar, ABD’deki toplam emlak kredilerinin yarısı. Yani emlak kredi sistemi tamamen bu iki kuruluşa bağlı. Bu nedenle sadece ABD’de değil genel olarak kredi sistemi bu bankalara önemli ölçüde bağlı. Tüm dünyada bazı kredi kuruluşları bu hisselerin sürekli değer kazanacağı varsayımına göre davrandı. "Freddie ve Fannie"’nin satın aldığı krediler devlet garantisinde olan varlıklara dönüştürülüp dünyanın dört bir ucundaki büyük şirketler ve devletler tarafından satın alındı. Bu çok rahatça yapıldı, çünkü bu iki kuruluş çok güvenilir olarak biliniyordu. Şimdi bunun doğru olmadığı görülüyor.

Freddie Mac ve Fannie Mac’ın sarsılması, sadece emlak alanında değil, genel olarak her alanda kredi sistemini felç edebilir. Daha da kötüsü büyük banka ve şirketlerin ve hatta devletlerin varlıklarının önemli değer kaybına yol açabilir. Buda, dünyada hayal edilemeyen ekonomik yankılara sebep olabilir.

ABD maliyesi "Freddie ve Fannie"’nin yardımına koştuğunu açıkladıktan sonra hisse senetleri yeniden yükselişe geçti. Ancak bu defa da, hem ABD maliyesinin varlıkları hem de doların değeri inişe geçti.

"Pazar" daha doğrusu spekülatörler devlet yetkililerinin sermayenin itfaiyecileri görevini üstlenip devlet kasasındaki parayla onları kurtarmalarından memnun görünüyor. Aylardan beri ABD, Avrupa ve Japonya yetkilileri bu alanda yoğun çaba harcıyor. Spekülasyonun yol açtığı dipsiz deliği kapatmak için milyarlarca dolar, avro, yen ve İngiliz sterlini harcandı. Aslında bu delik spekülasyonla hızlı ve çok para kazanmasırayla emlak sektöründe, "yeni teknoloji" sektöründe ve şimdi bunlar yeteri kadar büyük kazanç getirmediği için artık petrol ve hammadde alanlarında- yani kâr yarışında yapılan normal bir işleyiş. Yani kapitalist düzenin normal işleyişi.

Kapitalizmin bu işleyişi nedeniyle emlak kredilerinin yol açtığı kriz, büyük boyutlara ulaşıp devasa miktarlardaki parayı yuttu. Bu para dünyadaki yüzlerce milyon emekçinin alın terinin ürünü.

Sermaye sahipleri işçi dünyasının ürettiği değerlerin en iyilerine el atıyor ve spekülatörler -sermaye sahipleri ile aynı kişiler- bir anda devasa miktarları batırıyor. Çoğu zaman bu para, emekçi ailelerin yaşamını devam ettirebilmeleri için mutlaka gereklidir. Bunu Üçüncü Dünya ülkelerinde gıda maddeleri spekülasyonu sonucu oluşan açlık isyanlarında gördük. Devletlere gelince; onlar emekçilere kemer sıkma siyasetiyle yükümlü ve kapitalist düzenin yol açtığı felaketler nedeniyle bu kemer sıkma siyasetlerine sürekli yenileri ekleniyor. LO (27.07.08)